Market çalışanlarının hakları

Ancak bu yoğun tempolu çalışma alanında en çok tartışılan konulardan biri de market çalışanlarının hakları oluyor. Uzun mesai saatleri, düşük ücretler, resmi tatillerde çalışma ve iş sağlığı güvenliği gibi konular sık sık gündeme geliyor. Peki, market çalışanlarının kanunlarla güvence altına alınmış hakları nelerdir?

ÇALIŞMA SÜRELERİ VE FAZLA MESAİ

4857 sayılı İş Kanunu’na göre, market çalışanlarının da haftalık çalışma süresi en fazla 45 saat ile sınırlandırılmıştır. İşveren, bu sürenin üzerinde işçiyi çalıştırmak isterse, bu süre fazla mesai olarak kabul edilir ve işçiye %50 zamlı ücret ödemek zorundadır.

Örneğin; haftalık 50 saat çalışan bir market işçisi, 5 saati fazla mesai olarak değerlendirilir ve bu çalışmalar için zamlı ücret ödenmesi gerekir. Çalışanların onayı olmadan fazla mesai yaptırılması da hukuka aykırıdır.

HAFTA TATİLİ VE RESMİ TATİLLER

Market çalışanları da diğer işçiler gibi haftada en az 24 saat kesintisiz hafta tatili hakkına sahiptir. İşveren, bu tatil gününde işçiyi çalıştırmak isterse, çalışılan her gün için 1 günlük ücrete ek olarak 1 günlük tatil ücreti ödemek zorundadır.

Ayrıca resmî tatillerde (bayramlar, 1 Mayıs, 29 Ekim vb.) çalışan market işçilerine, çalıştıkları gün için çift yevmiye ödenmesi gerekir.

ÜCRET VE ASGARİ ÜCRET GÜVENCESİ

Market çalışanlarının maaşları, hiçbir şekilde asgari ücretin altında olamaz. İşveren, ücreti eksik ödeyemez ya da elden ödeme yoluna gidemez. Tüm ödemelerin banka kanalıyla yapılması gerekir.

Ücretlerin zamanında ödenmemesi halinde işçi, iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir ve kıdem tazminatına hak kazanır.

YILLIK İZİN HAKKI

Market çalışanları, işyerinde çalıştıkları süreye göre yıllık izin hakkına sahiptir. İş Kanunu’na göre yıllık izin süreleri şöyledir:

• 1 – 5 yıl arası çalışanlara: 14 gün

• 5 – 15 yıl arası çalışanlara: 20 gün

• 15 yıl ve üzeri çalışanlara: 26 gün

İşveren, işçilerin yıllık izin haklarını kullandırmak zorundadır. Kullanılmayan izinlerin ücreti ise işten ayrılırken ödenir.

KIDEM VE İHBAR TAZMİNATI

Market çalışanı, işveren tarafından haksız bir nedenle işten çıkarılırsa, kıdem tazminatı hakkı doğar. İşçinin en az 1 yıl aynı işyerinde çalışmış olması bu hak için yeterlidir.

Ayrıca işveren, işçiyi işten çıkarırken işçiye ihbar süresi tanımak zorundadır. Bu süreler;

• 6 aydan az kıdemi olanlar için 2 hafta,

• 6 ay – 1,5 yıl arası için 4 hafta,

• 1,5 – 3 yıl arası için 6 hafta,

• 3 yıldan fazla kıdemi olanlar için 8 haftadır.

İşveren bu süreye uymazsa işçiye ihbar tazminatı ödemek zorundadır.

MOBBİNG VE İŞYERİ BASKISI

Market çalışanlarının sık karşılaştığı sorunlardan biri de mobbing ve işveren baskısıdır. Uzun saatler ayakta çalıştırılma, dinlenme molalarının verilmemesi, sözlü veya psikolojik baskı, işçi için haklı fesih sebebi sayılmaktadır.

Yargıtay kararlarında da işyerinde mobbinge maruz kalan işçilerin kıdem tazminatı alma hakkı bulunduğu açıkça belirtilmiştir.

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

Market çalışanları genellikle ağır kaldırma, kasa başında uzun süre ayakta kalma veya soğuk hava depolarında çalışma gibi riskli durumlarla karşı karşıya kalmaktadır. İşveren, çalışanların güvenliği için gerekli tüm önlemleri almak zorundadır.

• Çalışanlara iş sağlığı ve güvenliği eğitimi verilmeli,

• Gerekli ekipmanlar sağlanmalı (örneğin eldiven, yelek, ayakkabı),

• Riskli bölümlerde düzenli kontroller yapılmalıdır.

Bu önlemler alınmazsa ve işçi zarar görürse, işveren hem hukuki hem de cezai sorumlulukla karşılaşabilir.

SENDİKAL HAKLAR

Market çalışanlarının sendikalara üye olma ve toplu iş sözleşmesi yapma hakkı vardır. İşveren, işçiyi sendikaya üye olduğu için işten çıkaramaz. Böyle bir durumda işçi, sendikal tazminat talep edebilir.

SONUÇ

“Market çalışanlarının hakları” konusu, Türkiye’de çalışma hayatının en kritik başlıklarından biridir. Market işçileri, uzun ve yorucu mesai saatleri nedeniyle çoğu zaman haklarını arayamaz hale gelmektedir. Ancak İş Kanunu ve Yargıtay kararları, işçilerin kıdem, ihbar, yıllık izin, fazla mesai, ücret ve iş sağlığı güvenliği haklarını güvence altına almıştır.

Bu nedenle market çalışanlarının haklarını bilmeleri ve gerektiğinde hukuki yollara başvurmaları son derece önemlidir. İşverenlerin de kanunlara uygun hareket etmesi, hem çalışanların haklarının korunması hem de iş barışının sağlanması açısından kritik rol oynamaktadır.