Bu durum, literatürde yapay şişkinlik yaratır, atıf ve performans ölçütlerini yanıltır ve bilimsel güveni zedeler. Peki mükerrer yayın nasıl tanınır ve sonuçları nelerdir?
Mükerrer Yayın Nedir? Tanım ve Örnekler
Aynı veri setinin, yöntem ve sonuçların anlamlı fark olmaksızın iki farklı dergide basılması klasik bir örnektir. Çoklu dilde yayımlama, konferans bildirisini ‘yeni çalışma’ gibi makaleye çevirmek veya küçük değişikliklerle tekrar sunmak da mükerrerlik şüphesi doğurur. ‘Salami slicing’ olarak bilinen, tek bir araştırmayı yapay alt parçalara bölüp çok sayıda yayın çıkarmak da etik açıdan sorunludur.
Neden Etik İhlal Sayılır? Bilimsel ve Hukuki Sonuçlar
Mükerrerlik, editör ve hakemlerin zamanını israf eder, meta-analizlerde veri ağırlıklarını bozar ve haksız performans avantajı yaratır. Tespit edildiğinde dergiler geri çekme (retraction) yayınlayabilir, kurumlar disiplin süreçleri başlatabilir ve akademik değerlendirmelerde puan iptali söz konusu olabilir. Fon sağlayıcılar ve etik kurullar, kasıt veya ağır ihmal halinde yaptırım uygulayabilir. Bazı vakalarda haksız menfaat nedeniyle geri ödeme ve idari işlemler gündeme gelir.
Tespit Nasıl Yapılır? Editoryal ve Kurumsal Süreç
Editörler benzerlik yazılımları, atıf ağları ve görsel/plagiarizm kontrolleri kullanır. Okur ve hakem bildirimleri üzerine soruşturma başlatılabilir. Araştırmacıdan ham veriler, etik onay, önceden yayımlanmış versiyonlar ve izinler istenir. Şüphe doğrulanırsa düzeltme/geri çekme, yazar sıraya ilişkin notlar veya kurum içi disiplin işlemleri uygulanır.
İtiraz ve Yargı Yolu: Haklarınızı Nasıl Korursunuz?
Yanlış değerlendirme olduğunu düşünüyorsanız, kapsamlı ve kanıta dayalı bir savunma hazırlayın. Çalışmalar arasındaki özgün katkıyı; ek veri, yeni yöntem, farklı örneklem ya da anlamlı kuramsal çerçeveyle ortaya koyun. Süreleri kaçırmadan idari başvuru yaparak ‘mükerrer yayın etik ihlaline itiraz’ edin. İşlem hukuka aykırı ise iptal davası ve tazmin talepleri değerlendirilebilir; içtihat ve örnekler için ‘mükerrer yayın etik ihlaline dava’ başlıklı içerikleri takip edin.
Önleme: Uyum İçin Pratik Kontrol Listesi
• Önceki yayınlarınızla içerik çakışmasını denetleyin; ‘ön baskı’ ile hakemli sürüm arasındaki farkları açıkça belirtin.
• Bildiri → makale dönüşümlerinde kapsam genişletin; yeni veri/analiz ve net bir katkı bölümü ekleyin.
• Çoklu dil yayınında, dergiden yazılı izin alın ve önceki sürüme atıf verin; şeffaflığı koruyun.
• Yazar katkılarını (CRediT) ve veri/paylaşım beyanlarını ekleyin; etik kurul ve telif izinlerini dosyaya koyun.
• Şüphede editörle ön görüşme yapın; etik yönergeleri (COPE, dergi politikaları) referans alın.
Sonuç
Mükerrer yayın etik ihlali; literatür kalitesini düşürür ve araştırmacının güvenilirliğini zedeler. Şeffaf beyan, özgün katkı ve doğru atıf ilkeleriyle bu riskten kaçınmak mümkündür. İhlal ithamıyla karşılaştığınızda belge ve verilerle desteklenen zamanında bir başvuru yapmanız, hakkınızı korumanıza yardımcı olacaktır.
TÜRKİYE
Sayfa başına git
